Μου αρέσει πολύ που ανοίξαμε αυτό το θέμα στο φόρουμ και διαβάζω εμπεριστατωμένες απόψεις. Θέλω να πω κι εγώ δυο πραγματάκια μιας που είμαι δημοσιογράφος σε μία από τις μεγαλύτερες πολιτικές εφημερίδες (συγκεκριμένα, για όσους γνωρίζουν λίγο τα του Τύπου, είμαι συντάκτης ύλης).
Κατ'αρχάς, στην ελληνική δημοσιογραφία υπάρχει ένα σημαντικό χάσμα γενεών που δημιουργεί δύο βασικές ταχύτητες. Εξηγώ εν τάχει:
-Υπάρχουν οι μεγαλύτεροι δημοσιογράφοι, οι 55+, οι οποίοι έχουν ζήσει τις εποχές των παχέων αγελάδων, τότε που οι μεγάλες εφημερίδες έδιναν μισθούς από 3.000 και πάνω, συν ένα σωρό μπόνους, κάρτες, ταξίδια, κουπόνια, ό,τι μπορείτε να φανταστείτε. Για τα δε στελέχη οι μισθοί έφταναν σε απίστευτα επίπεδα - ενδεικτικά αναφέρω το παράδειγμα του Σεραφείμ Φυντανίδη που έπαιρνε 50 χιλιάρικα το μήνα από την Ελευθεροτυπία συν χρυσή πιστωτική που του επέτρεπε να κάνει απεριόριστο τζίρο, συν άπειρα μπόνους. Οι δημοσιογράφοι αυτοί πολύ συχνά έχουν τόσο χτυπητές αδυναμίες που απορεί κανείς πώς έβρισκαν δουλειά τόσα χρόνια: έχω δει ορθογραφία επιπέδου δημοτικού, μηδέν γνώση αγγλικών, μηδέν γνώση τεχνολογίας. Επίσης έχουν μία έντονη πικρία που αναγκάστηκαν, όταν έσκασε η φούσκα, να προσαρμοστούν από τα 4 χιλιάρικα που έπαιρναν στην ανεργία και μετά σε δουλειές περί τα 6-7 κατοστάρικα με ασύγκριτα χειρότερες συνθήκες. Αυτό τους καθιστά ιδιαίτερα δυσλειτουργικούς. Θα αναρωτηθείτε, έχουν τίποτα θετικό; Έχουν, το ότι έχουν εμπειρία από την εποχή που έβγαιναν πραγματικά καλές εφημερίδες. Όποιος έχει δουλέψει σε κάποιο από τα μεγάλα κυριακάτικα έντυπα της εποχής 1997-2007 έχει, ας πούμε, σκληραγωγηθεί σε μια εποχή που τα δημοσιογραφικά πρότυπα ποιότητας ήταν υψηλά. Προσωπικά έχω πολλές αμφιβολίες και ενστάσεις σε αυτά αλλά παραθέτω τα στοιχεία όσο μπορώ αντικειμενικά.
-Υπάρχει η νέα γενιά, οι 30άρηδες, οι οποίοι έχουν ζήσει ακριβώς το αντίθετο: δουλειές-κάτεργα για μια δεκαετία, συνθήκες σκλαβιάς -θα θυμάστε αναφορές για ιστοσελίδες που έβαζαν τους δημοσιογράφους, πρακτικάριους ώς επί το πλείστον για να τους πληρώνουν ελάχιστα ή καθόλου, να ανεβάζουν το λιγότερο δέκα ειδήσεις την ώρα, με περιορισμένο δικαίωμα σε διάλειμμα ακόμα και για τουαλέτα- και δεν έχουν δει ποτέ αξιοπρεπή μισθό. Συνήθως έχουν πτυχία και άψογες γνώσεις τεχνολογίας. Μπορούν και βγάζουν, σε σχέση με την άλλη ταχύτητα, απίστευτη ποσότητα δουλειάς και συχνά αναγκάζονται να κάνουν λάντζα, καθώς στη δημοσιογραφία υπάρχει ακόμα και σήμερα έντονη η μιλιταριστική λογική "οι παλιοί κάνουν καψόνια στους νέους". Τι δεν έχουν; Εκτός από εμπειρία σε σοβαρή δημοσιογραφία, κάτι για το οποίο δεν φταίνε, δεν έχουν και κουλτούρα, επαφή με την κοινωνία, αξίες, πολιτική συνείδηση. Η σχολή σήμερα βγάζει φελλούς, επιεικώς. Αν δεν στραφεί στην αυτομόρφωση ο εκάστοτε νέος δημοσιογράφος και μπει από μικρός στη μηχανή του κιμά του Τύπου, οι πιθανότητες να έχει κάτι αξιόλογο να πει στα 30 του είναι μηδαμινές.
Όσον αφορά στη διαδικασία του ρεπορτάζ, εκεί έγκειται το μεγαλύτερο πρόβλημα. Εξηγώ:
Η πρώτη κατηγορία, οι μεγάλοι, είναι απολύτως κατευθυνόμενη από τα πολιτικά γραφεία. Η επικοινωνία με κυβερνητικά ή αντιπολιτευόμενα κομματόσκυλα είναι συνεχής, τα θέματα προς δημοσίευση δίνονται έτοιμα από το πολιτικό γραφείο (το οποίο πλέον πληρώνει μόνο για αυτό, για να κατευθύνει δημοσιογράφους) και συχνά τα "ρεπορτάζ" αποστέλλονται και στο πολιτικό γραφείο προς έγκριση, πριν δημοσιευτούν.
Η δεύτερη κατηγορία, οι πιτσιρικάδες, δεν έχει καταφέρει ακόμα να αναπτύξει σχέσεις με υπουργεία και έτσι έχει ως "πηγή", σχεδόν αποκλειστικά, τα σόσιαλ μίντια. Βλέπουν κάτι στο τουίτερ, φωνάζουν ο ένας στον άλλο "ρε, το έχεις δει αυτό;" και μετά το κάνουν "θέμα".
Μιλάμε για την απόλυτη αποβλάκωση της διαδικασίας του ρεπορτάζ. Να σημειώσω ότι παλιότερα αυτό ήταν αδιανόητο ακόμα κι ενώ οι εφημερίδες είχαν τις ίδιες σχέσεις, συγγενικές, πελατειακές ή και τα δύο, με τα μεγάλα πολιτικά συμφέροντα. Η Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία ας πούμε ήταν άμεσα εξαρτώμενη από το ΠΑΣΟΚ αλλά το ρεπορτάζ ήταν ρεπορτάζ, όχι σκουπίδι.
Μέσα σε όλα αυτά, πάντως, υπάρχουν σε μερικές εφημερίδες μερικές πένες που κάνουν τη διαδικασία να αξίζει ακόμα. Και όντως, όπως είπαν και 1-2 άτομα πιο πάνω, ακόμα και με αυτές τις παθογένειες, η εφημερίδα εξακολουθεί να αποτελεί πηγή αξιοπιστίας απέναντι στο τσουνάμι φέικ νιουζ, ακριβώς επειδή υπάρχουν λίγα άτομα που παλεύουν.
Καταλαβαίνω πως είναι πλέον ζήτημα φετίχ το να αγοράσει κάποιος εφημερίδα. Να μυρίζει το χαρτί, να διαβάζει το άρθρο γνώμης, να βλέπει το σκίτσο, να λύνει το σταυρόλεξο. Θα ήθελα να διαμορφώσω ένα έντυπο που να απευθύνεται ξανά στον πολύ κόσμο, προσπαθώ γι'αυτό, αλλά είναι δύσκολο να επιτευχθεί.
Φοβάμαι πολύ το τι θα γίνει τώρα, με τον κορονοϊό. Αν πάμε σε αναστολή έκδοσης των εντύπων θα είναι οριστικός θάνατος, δεν θα υπάρχει επιστροφή. Γιατί αν πειστεί και ο φετιχιστής εφημεριδάς μπάρμπας που ακόμα πάει και σκάει το δίφραγκο να ψωνίσει, πως μπορεί να τη διαβάσει και στο ίντερνετ, μετά δεν θα υπάρχει κανείς να αγοράζει. Ίδωμεν.